จังหวัดพิจิตรตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำน่านทางตอนล่างของภาคเหนือ ระหว่างจังหวัดนครสวรรค์กับจังหวัดพิษณุโลก ตัวเมืองมีแม่น้ำน่านกับแม่น้ำยมไหลผ่าน ชื่อเมือง
“พิจิตร” นั้น มีความหมายว่า “เมืองงาม”จังหวัดพิจิตรเป็นเมืองเก่าแก่ตั้งแต่สมัยสุโขทัย ดังปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช และใน
ศิลาจารึกหลักที่ 8 ของพระยาลิไท ที่เรียกเมืองนี้ว่า “เมืองสระหลวง” โดนขณะนั้นมีสถานะเป็นหัวเมืองเอกของกรุงสุโขทัย ต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยา เมืองนี้ได้เปลี่ยน
ชื่อเป็น “เมืองโอฆบุรี” ซึ่งมีความหมายว่า “เมืองในท้องน้ำ” และเป็นที่ประสูติของสมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8 หรือ สมเด็จพระพุทธเจ้าเสือ พระมหากษัตริย์พระองค์หนึ่ง
แห่งกรุงศรีอยุธยาในสมัยรัตนโกสินทร์ เมืองพิจิตรเป็นเพียงเมืองขนาดเล็ก มีเจ้าเมืองปกครองเช่นเมืองอื่นๆ เมื่อถึงสมัยรัชกาลที่ 5 โปรดให้ย้ายเมืองพิจิตรมาตั้งที่บ้าน
คลองเรียง ซึ่งเป็นคลองขุดใหม่ เพราะขณะนั้นแม่น้ำน่านตื้นเขินมากแล้ว ต่อมาคลองเรียงจึงกลายเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำน่านไปปัจจุบันบริเวณเมือง พิจิตรเก่ายัง
คงมีโบราณสถานตั้งแต่สมัยสุโขทัยถึงสมัยอยุธยาปรากฏให้เห็น อยู่หลายแห่ง และจังหวัดพิจิตรยังเป็นถิ่นกำเนิดของนิทานพื้นบ้านเรื่อง “ไกรทอง” อันโด่งดังด้วย