จังหวัดพะเยาเดิมชื่อว่าพยาว หรือเมืองภูกามยาวในอดีต เป็นเมืองเก่าแก่เมืองหนึ่งในแถบภาคเหนือ มีอายุกว่า 900 ปี ร่วมสมัยเดียวกับเมืองเชียงแสน
จังหวัดเชียงราย เมืองพยาวเจริญรุ่งเรืองสูงสุดในสมัยพ่อขุนงำเมือง ต่อมาก็ตกเป็นเมืองขึ้นไปตามการเปลี่ยนแปลงการปกครองของอาณาจักรต่างๆ
ที่ผลัดกันมีอำนาจในแถบนี้ จนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เมืองพยาวได้เปลี่ยนชื่อเป็นเมืองพะเยา และเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดเชียงราย จนกระทั่งปี พ.ศ. 2520 พะเยาจึงได้รับยกฐานะจัดตั้งขึ้นเป็นจังหวัดพะเยาเป็นเมืองที่มีเสน่ห์ สงบเงียบ โดยมีกว๊านพะเยาเป็นเสมือนสัญลักษณ์การท่องเที่ยวประจำจังหวัด มีศิลปวัฒนธรรม วัดวาอารามต่างๆ อันงดงาม และวีถีชีวิตชาวไทยลื้อที่อพยพมาจากดินแดนสิบสองปันนาในประเทศจีนเป็นสิ่ง ที่น่าสนใจของจังหวัด